de REIS VAN DE VOGELS

Storytellingproject met voormalig vluchtelingen 2023 - 2024

De Reis van de Vogels

Inspiratiebron voor ons theaterproject De Reis van de Vogels was The Conference of the Birds naar een script van Jean- Claude Carrière. Dit script vormde de basis voor de theaterproductie van Peter Brook uit 1979, de bekendste enscenering van dit Perzische gedicht in het Westerse theater. Met minimale theatrale middelen werd de geestelijke reis van de vogels verbeeld.

Ik herkende twee elementen waar ook onze vertellers (voormalige vluchtelingen) mee te maken hebben gehad: ‘de reis’ en ‘de zoektocht naar richting en zin van je bestaan’. Dit waren de eenvoudige uitgangspunten bij de zeer vrije bewerking van het oorspronkelijke script. Veel onderdelen van het verhaal (waaronder enkele ‘valleien’ die de vogels passeren) sneuvelden ter wille van de tijd en het doel van ons project: niet een volwaardige theaterproductie ontwikkelen maar enkele bescheiden publiekspresentaties, die het zelfvertrouwen van de vertellers zouden vergroten. 

Ons verhaal speelde zich af op en rondom een Perzisch tapijt waarop steeds enkele sprekende rollen optraden. Van de hop uit het oorspronkelijke verhaal maakten wij twee hoppen die met elkaar het verhaal voortstuwden en zich steeds tot het publiek richten. Andere vertellers hadden dubbelrollen en sommigen lieten een eigen statement in het script opnemen. De live muziek van het formidabele Haytham Safia Trio voegde sfeer en ritme aan het verhaal toe en fungeerde bovendien als extra steuntje in de rug voor de vertellers. Want De Reis van de Vogels was geen ‘af’ eindproduct maar work in progress. 

Het allegorische verhaal beschrijft in feite het pad naar verlichting en begint met een grote groep vogels die van heinde en ver zijn afgekomen op een vergadering, een initiatief van de hop. De meeste van hen zijn ontevreden met het hier en nu. Overal om hen heen vinden ruzies en gevechten plaats, om een stukje grond, een paar graankorrels. De meeste vogels voelen zich verraden door hun leiders en koningen. Onder leiding van de hop gaan zij die willen - want lang niet iedereen gaat mee- op zoek naar de enig echte leider: de gouden mystieke vogel Simorgh. Na een lange reis vol ontberingen waarbij de vogels woestijnen, bergen en valleien passeren, bereikt slechts een kleine groep het einddoel. Daar wacht hen een ontmoeting die geen van de vogels had verwacht.

Het oorspronkelijke verhaal, een gedicht uit 1177 werd geschreven door Farid Uddin Attar en past in de soefi-stroming, de meer vrijzinnige, mystieke richting binnen de Islam. Attar werd in 1145 geboren in Nishapur in het noordoosten van Iran, een belangrijk economisch en cultureel centrum dat onderdeel uitmaakte van de Zijderoute. Attars hoofdberoep was apotheker en parfumverkoper en zijn winkel werd druk bezocht. Het verhaal gaat dat er op een dag een oude zwerver, een derwisj, langskwam. Die wees op de talrijke potjes en doosjes op de planken en sprak tot Attar: ”Ik zie dat je niet vrij bent om te leven of te sterven, zoals ik, maar gebukt gaat onder een enorme ballast.” Attars ogen werden geopend en hij ging reizen, op zoek naar soefi-meesters die hem konden inwijden in de mystiek van het leven. Hij vond wijze leermeesters die hem hun kennis vooral onderwezen via symbolische vertellingen. Voor de goede verstaander zat daar een geheime, diepere betekenis in. Ook Attar onderbreekt in The Conference of the Birds geregeld de hoofdlijnen in het verhaal en deelt ons met symbolische anekdoten en verhaaltjes zijn diepere kennis en inzichten mee.

Uiteindelijk ben ik erg trots op de durf en moed van onze groep vertellers die deze reis met de vogels zijn aangegaan!

Emile Schra, mei 2024